Próchnica zębów jest chorobą zakaźną, która jako problem zdrowotny dotyczy nie tylko osób dorosłych. Już niemowlęta mogą się z nią zmagać, ponieważ atakuje zęby mleczne. Dlatego ważne jest, żeby rodzice systematycznie kontrolowali jakość uzębienia malucha. Dane pochodzące z programu „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej z lat 2012 i 2015″, wykazały, że popsute zęby ma 50% dzieci w wieku 3 lat i aż 85% sześciolatków. Statystyki pokazują, że choroba ta dotyczy 90% nastolatków. Tak wysoki poziom występowania próchnicy to duży problem społeczny, niestety dość często bagatelizowany przez dorosłych. Choroba nieleczona może prowadzić do ubytków szkliwa, silnych dolegliwości bólowych, a nawet do utraty zęba. Ważne zatem jest dbanie o higienę jamy ustnej dziecka i przekazywanie mu odpowiedniej wiedzy w tym zakresie. Liczy się profilaktyka, mycie zębów i systematyczne uczęszczanie już z małym dzieckiem na kontrolne wizyty do stomatologa, co będzie skutecznie zapobiegać rozwojowi próchnicy.
Próchnica u dzieci – początki, przebieg i leczenie
Próchnica atakuje zęby dziecka już we wczesnych latach jego życia. Początki jej wystąpienia mogą być zupełnie niezauważone. Maluch nie odczuwa bólu, ani dyskomfortu. Gdy choroba pojawi się przed pierwszym rokiem życia dziecka, wtedy określa się ją jako próchnica wczesną. Niemowlę może zmagać się z jedną z jej odmian np. próchnicą butelkową zwaną też kwitnącą. Dziecko często podczas karmienia zasypia. Jednak nawet w trakcie snu nie przerywa przyjmowania pokarmu cały czas trzymając butelkę w buzi. Gdy śpi rozwój próchnicy jest łatwiejszy, a drobnoustroje mogą swobodnie bytować w jamie ustnej, atakując zęby oraz dziąsło.
Choroba powoduje demineralizację szkliwa. Zęby mleczne szczególnie są narażone na takie destrukcyjne działanie, ponieważ ich struktura nie jest zbyt mocna. Początki próchnicy objawiają się tym, że na ich powierzchni najczęściej przy linii dziąseł zaczynają pojawiać się plamy. Są matowe i przyjmują kredowobiałą barwę. Widać je bardzo wyraźnie na tle innych zdrowych zębów. W niektórych przypadkach na uzębieniu osadza się nalot o lepkiej konsystencji i żółtym kolorze. To jest ostatni moment, żeby w sposób nieinwazyjny odwrócić postępujące zmiany na zębach. Należy niezwłocznie udać się do stomatologa, który wdroży procedury naprawcze. Nieleczone plamy próchnicowe po pewnym czasie stają się szorstkie, poza tym ciemnieją, aż w końcu przybierają czarną barwę. W kolejnym etapie próchnica poszerza swój obszar docierając do zębiny.
Rozwój bakterii powoduje jej rozpad, a dziecko samoistnie lub w trakcie przyjmowania pokarmów może odczuwać bóle, które pojawiają się nieregularnie. W pewnym momencie przybierają na sile, stając się przeszywające. Występuje również stan zapalny, a to oznacza, że choroba zaatakowała miazgę zębową. Tworzy się ubytek próchnicowy, a dolegliwości są coraz bardziej dokuczliwe. Na tym etapie wizyta u stomatologa i podjęcie odpowiedniej metody leczenia staje się koniecznością. Postęp próchnicy może doprowadzić do powstania ropnia, co przeważnie kończy się usunięciem zęba.
Jedną z odmian próchnicy u dzieci jest próchnica okrężna. Pojawia się wokół szyjek zębowych. W początkowej fazie zmiany można zaobserwować na powierzchni zębów wargowych. Gdy nie podejmie się leczenia, następuje rozwój choroby i po pewnym czasie obejmuje ona ząb pierścieniowo.
Próchnica butelkowa u dzieci – jak się objawia?
Próchnica butelkowa, czyli próchnica wczesnego dzieciństwa rozwija się na zębach mlecznych. Powstaje w wyniku nadmiernie długiego kontaktu smoczka z zębami, na których osiada oraz przykleja się spożywany pokarm. Często też zdarza się, że niemowlę pije z butelki i zasypia. W nocy bakterie intensywniej żerują, uszkadzają szkliwo i powodują rozwój próchnicy. W początkowej fazie ma ona postać plamek, odbarwień, a także smug, które widoczne są na uzębieniu. Przeważnie lokalizuje się na zębach przednich, a konkretnie siekaczach. W kolejnych fazach jej eskalacji, plamy ciemnieją stając się brązowe lub czarne.
Rozwojowi tego rodzaju próchnicy sprzyja spożywanie pokarmów zawierających cukry. Dzieci, które przez wiele miesięcy jedzą przy pomocy butelki bardziej są narażone na psucie się zębów, niż te korzystające z kubeczków. Dane naukowe dowodzą, że lepsze dla zdrowia zębów dziecka jest karmienie piersią, niż w sposób sztuczny.
Wystąpienie próchnicy butelkowej może prowadzić do utraty mleczaków, co często skutkuje problemami z wyrzynaniem się zębów stałych. Zaburzenia na tym polu niekiedy są przyczyną wad zgryzu.
Próchnica zębów u dzieci – od czego powstaje?
Podatność zębów dziecka na próchnicę zależy od tego co w trakcie ciąży spożywa jego matka. Jeśli dostarcza sobie produkty bogate w biopierwiastki, witaminy, a unika jedzenia wywołującego szkody, wtedy zawiązki zębów płodu będą miały mocniejszą strukturę. Powinna też dbać o własne uzębienie. W innym przypadku po urodzeniu dziecka jego zęby będą podatniejsze na wystąpienie próchnicy.
W jamie ustnej występują bakterie. Jednymi z nich są paciorkowce z grupy Streptococcus Mutans, a także gatunek pałeczek kwasu mlekowego o nazwie Lactobacillus acidophilus. Podczas spożywania pokarmów do organizmu zostają dostarczane węglowodany, w tym cukry. Są one doskonałą pożywką dla tych bakterii, które tworzą na zębach płytkę bakteryjną.
Poza tym przyczyniają się do produkcji kwasów obniżających pH w jamie ustnej. Czynniki te powodują demineralizację szkliwa i jego uszkadzanie. Szczególnie cukry przyczyniają się do rozwoju próchnicy i ubytków na zębie. Istotne jest również to jak długo zęby mleczne narażone są na kontakt z pożywieniem. Jeśli ma ono konsystencję papkowatą, a także kleistą i przez długi czas oblepia ich powierzchnię zalegając w jamie ustnej, to wtedy łatwiej może dojść do rozwoju próchnicy. Szczególnie cukry temu sprzyjają, ponieważ drobnoustroje, dzięki nim szybciej się namnażają doprowadzając do uszkodzenia szkliwa zębów.
Czynnikiem wpływającym na ryzyko wystąpienia próchnicy jest również niewłaściwa higiena jamy ustnej. Dlatego zaleca się mycie uzębienia co najmniej dwa razy dziennie używając szczoteczki do zębów i pasty z fluorem. Należy też regularnie chodzić z dzieckiem na wizyty kontrolne do gabinetu stomatologicznego.
Leczenie próchnicy u dzieci
Zauważone przez rodziców zmiany i przebarwienia na zębach dziecka powinny być sygnałem, że mogą to być pierwsze objawy próchnicy. Należy zatem udać się do stomatologa. Postawi on diagnozę, oceni stan zębów młodego pacjenta i podejmie odpowiednie kroki. Zastosowana metoda leczenia zależy od stadium zmian próchnicowych. W przypadku wystąpienia tzw. białej próchnicy terapia nie musi być niekomfortowa dla młodego pacjenta. Czasami wystarczy zastosowanie preparatu fluorkowego, który wzmocni strukturę szkliwa odpowiednio ją mineralizując. Jeśli ubytki są znaczne, wtedy nie obędzie się bez bardziej inwazyjnych metod leczenia, czyli oczyszczenia powierzchni zęba z fragmentów już zepsutych, a następnie założenia wypełnienia. Bagatelizowanie zmian w uzębieniu dziecka może prowadzić do infekcji, a następnie stanu, który wymaga usunięcia chorego zęba.
Próchnica u dzieci – konsekwencje
Bagatelizowanie zmian pojawiających się na zębach może doprowadzić do rozwoju próchnicy u dzieci. Zmaganie się młodego człowieka z tą chorobą nie jest przyjemne. Uczucie dyskomfortu, a także powracający i nasilający się ból zaburzają normalne funkcjonowanie. Dolegliwości mogą pojawiać się podczas gryzienia i spożywania różnych pokarmów. Ból promieniuje i zwiększa swoją intensywność podczas jedzenia potraw kwaśnych, słodkich, zimnych, jak też gorących. Kiedy ubytki są znaczne, a próchnica zaatakuje miazgę, wtedy pojawia się ropień. Infekcja jest zaraźliwa i może przenieść się też na inne zęby, dlatego trzeba szybko reagować.
Zastosowane leczenie w postaci borowania nie jest przyjemne dla dorosłego, a co dopiero dla dziecka. Zaawansowana postać choroby często skutkuje koniecznością usunięcia zęba. Prowadzi to do przykrych konsekwencji. Luka po ekstrakcji powoduje, że inne zęby przesuwają się do niej, blokując wyrżnięcie się zębów stałych. Mogą one wyrosnąć krzywo, a także w ogóle się nie pojawić. Wady zgryzu wymagają później leczenia ortodontycznego. Brak zęba często skutkuje seplenieniem. Zmiany próchnicowe mogą też doprowadzić do zapalenia okostnej, a także innych chorób oddziałujących na całe ciało.
Jak zapobiegać próchnicy u dzieci? – zalecenia dla rodziców
Dorosły powinien zdawać sobie sprawę z tego, że może zarazić dziecko próchnicą. Dlatego nie powinno się oblizywać smoczka, jak też sztućców, którymi się go karmi. Zanim pojawią się mleczaki dobrze jest przecierać dziąsła malucha wacikiem nasączonym przegotowaną wodą z dodatkiem ksylitolu lub specjalną nakładką wykonaną z sylikonu. Należy również zapobiegać zasypianiu dziecka podczas karmienia piersią lub butelką. Lepiej nie przyzwyczajać go do słodzonych pokarmów, tylko do tych, które mają największą wartość odżywczą. Do picia podawać wodę.
Dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej jest kluczowym aspektem w zapobieganiu próchnicy u dzieci. Profilaktyka w tym zakresie powinna być wprowadzana od najmłodszych lat. Już pierwsze ząbki należy myć szczoteczką, a po ukończeniu przez dziecko 18 miesiąca również z użyciem odpowiedniej dla jego wieku pasty do zębów. Szczotkowanie najlepiej przeprowadzać co najmniej dwa raz dziennie. Warto razem z dzieckiem myć zęby, najpierw w formie wspólnej zabawy.
Tak samo ważna jest nauka zdrowych nawyków żywieniowych i przekazywanie maluchowi informacji na temat produktów spożywczych, które wpływają na uszkadzanie struktury szkliwa.
Wraz z pojawieniem się pierwszych zębów mlecznych należy udać się z dzieckiem do stomatologa i przyzwyczaić do regularnych wizyt kontrolnych. Dzięki temu nie będzie się obawiało lekarza i zrozumie, że dbanie o zęby jest bardzo ważne.
